Sürdürülebilirlik Raporlaması Danışmanlık Hizmetini Profesyonel Ekibimizle Yürütüyoruz

Raporlamaya Neden İhtiyaç Var?

Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin neden olduğu sorunlar başta olmak üzere, günümüzde insanlığın karşı kaşıya kaldığı çevresel, sosyal ve ekonomik sorunlar karşımıza yeni bir kavram çıkarmıştır: Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilirlikle ilgili risk ve fırsatların finansal tablolara olan etkilerinin ortaya konulması, finansal tabloların asli kullanıcıları açısından önemli bir husus teşkil etmektedir. Bu nedenle günümüzde işletmelerin sürdürülebilirlik konusunda çevresel, sosyal ve yönetişim boyutlarıyla en iyi şekilde performans göstermeleri ve bu performanslarını raporlamaları gerekli hale gelmiş bulunmaktadır.

Sürdürülebilirlik Raporlaması ile İlgili Uluslararası Düzenlemeler

Sürdürülebilirlik raporlaması alanında, son yıllarda önemli uluslararası düzenlemeler hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda, 2023 yılında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Vakfı (IFRS Foundation) bünyesinde kurulan Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB), iki temel standart yayımlamıştır: IFRS S1– Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Gereksinimler ve IFRS S2– İklimle İlgili Açıklamalar. Bu standartlar, yatırımcıların karar alma süreçlerinde ihtiyaç duyduğu sürdürülebilirlik temelli finansal bilgilerin tutarlı, karşılaştırılabilir ve güvenilir biçimde sunulmasını hedeflemektedir.

Gelinen noktada, sürdürülebilirlik raporlaması alanında küresel ölçekte bağlayıcılığı artan düzenlemeler, şirketler için ciddi yükümlülükler doğurmuştur. Örneğin, Avrupa Birliği sınırları içerisinde faaliyet gösteren büyük işletmeler ve halka açık şirketler, Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) kapsamında, 2024 raporlama döneminden itibaren Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) çerçevesinde sürdürülebilirlik raporlarını yayımlamak zorundadır. Bu yükümlülük, zamanla KOBİ’ler ve AB dışındaki şirketleri de kapsayacak şekilde genişletilecektir.

Öte yandan, Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB) tarafından yayımlanan IFRS S1 ve S2 standartları, başta G7 ve G20 ülkeleri olmak üzere çok sayıda ülke tarafından kabul edilmekte ya da ulusal düzenlemelere entegre edilmektedir. Örneğin; Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Nijerya ve Singapur, ISSB standartlarını uygulama planlarını duyurmuş; Japonya ve Brezilya ise ulusal sürdürülebilirlik raporlama çerçevelerini ISSB ile uyumlu hale getirme yönünde çalışmalar başlatmıştır.

Bu gelişmeler sonucunda, yalnızca gönüllü raporlama yapılan bir alan olmaktan çıkan sürdürülebilirlik raporlaması, artık çok uluslu şirketler başta olmak üzere, ulusal ve bölgesel pazarlara erişim açısından da stratejik bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu durum, hem finansal piyasalarda şeffaflık ve hesap verebilirliği artırmakta, hem de iklim risklerinin ve Çevresel, Sosyal, Yönetişim-ÇSY (Environmental, Social, Governance-ESG) faktörlerinin daha sistematik bir şekilde izlenmesini sağlamaktadır.

Sürdürülebilirlik Raporlaması Konusunda Ulusal Düzenlemeler

Türkiye’de de IFRS S1 ve IFRS S2 ile uyumlu olarak, KGK tarafından 26.12.2023 tarihinde “TSRS 1 Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler”ve “TSRS 2 İklimle İlgili Açıklamalar”Standartları yayımlanmış, 68 sektöre dayalı sürdürülebilirlik raporlama standardı taslakları ise kamuoyu görüşüne açılmıştır.

Diğer yandan, Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISBB) yapısı içerisine konsolidasyonu yapılan Sürdürülebilirlik Muhasebe Standartları Kurulu’nun (SASB) 7 ana sektör ve 77 alt sektör spesifik standartlarından yola çıkılarak ISSB teknik çalışma grubu tarafından hazırlanmış 68 alt sektöre ilişkin iklimle ilgili açıklama ve metriklerin belirlenmesi konusunda işletmelere yol gösterici bir kaynak olan ve TSRS 2’nin Sektör Bazlı Uygulanmasına İlişkin Rehber adıyla yayımlanan metinler taslak hâlinde kamuoyuna sunulmuştur.

Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartlarının (TSRS) Uygulama Kapsamının Belirlenmesine İlişkin Kurul Kararı ve Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) Uygulama Kapsamına İlişkin Usul ve Esaslar ile de zorunlu raporlamaya tabi olacak şirketlerle ilgili kriterler ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.

Sürdürülebilirlik Raporu Türleri

Sürdürülebilirlikle ilgili açıklamalar için uygulamada genel olarak iki tür rapor düzenlendiği görülmektedir: Sürdürülebilirlik Raporu ve Entegre Rapor.

Sürdürülebilirlik raporu, işletmelerin çevresel, sosyal, yönetişim konularındaki performansını gösterir. Sürdürülebilirlik Raporu, paydaşlara şirketin toplumdaki rolü ve topluma katkısı hakkında bilgiler sunar ve müşteri hizmetlerinden iklim değişikliğine kadar finansal olmayan pek çok konunun şirketin değer oluşturma kapasitesine nasıl katkıda bulunduğunu veya değer oluşturma kapasitesini nasıl etkilediğini ele alır.

Entegre rapor, Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi (IIRC) tarafından, bir kuruluşun içinde bulunduğu dış çevre bağlamında stratejisini, yönetişim yapısını, performansını ve geleceğe yönelik beklentilerini kısa, orta ve uzun vadede nasıl değer yarattığıyla birlikte öz ve bütüncül bir şekilde raporladığı doküman olarak tanımlanmıştır. Bu rapor formatı, finansal olmayan bilgilerle (çevresel, sosyal, yönetişim gibi) finansal bilgilerin bir arada sunulmasını amaçlar.

Uygulamada, entegre raporlar çoğunlukla “entegre faaliyet raporu” başlığı altında yayımlanmakta ve şirketin finansal performansının yanı sıra sürdürülebilirlik ve kurumsal stratejiye ilişkin bilgileri de içermektedir.

Sürdürülebilirlik raporları geniş bir paydaş kitlesine hitap eder ve işletmenin daha geniş sosyal ve çevresel etkileri, stratejileri ve hedefleri hakkında bilgi verir. Entegre rapor ise finansal sermaye sağlayan taraflara zaman içinde nasıl değer oluşturduğunu ve oluşturacağını açıklar.

İster sürdürülebilirlik raporu, isterse entegre faaliyet raporu şeklinde olsun, sürdürülebilirlikle ilgili finansal açıklamaların, TSRS’lerle uyumlu, şeffaf ve anlaşılır bir biçimde sunulması gerekmektedir

Sürdürülebilirlik raporlarının TSRS 1 ve TSRS 2 ile uyumlu, karar alıcılara fayda sağlayacak nitelikte ve güvenilir şekilde hazırlanabilmesi için dikkate alınması gereken temel hususlara aşağıda ana hatlarıyla yer verilmiştir:

TSRS’lerle Tam Uyumlu Sürdürülebilirlik Raporları Nasıl olmalı?

-Rapor TSRS 1 ve TSRS 2’de belirtilen temel içerik (Yönetişim, Strateji, Risk Yönetimi, Metrikler ve Hedefler) esas alınarak sistematik bütünlük içerisinde hazırlanmalıdır.

-Rapor bir pazarlama ve reklam aracı olarak görülmemelidir. Raporda işletmenin sürdürülebilirlik konusunda ne kadar başarılı olduğuna yönelik açıklamalara ve işletmenin veya ürünlerin tanıtımı ve reklamı niteliğindeki açıklama ve ifadelere yoğun bir şekilde yer verilmesinin raporun inandırıcılığını ve güvenilirliğini azaltacağı hususu gözden uzak tutulmamalıdır. 

-Bir işletmenin kısa, orta veya uzun vadede nakit akışlarını, finansmana erişimini veya sermaye maliyetini etkilemesi makul ölçüde beklenebilecek sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili risk ve fırsatlara ilişkin tüm önemli bilgilere raporda yer verilmeli; söz konusu risk ve fırsatların finansal etkileri açıklanmalıdır.

-İşletmenin gelecekteki finansal yeterliliğini etkilemesi makul ölçüde beklenemeyecek sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili risk ve fırsatlar ve diğer önemsiz bilgiler rapor kapsamı dışında tutulmalı; önemli bilgilerin önemsiz bilgilerle gizlenmemesi hususu üzerinde titizlikle durulmalıdır.

-İşletme, sürdürülebilirlikle ilgili finansal açıklamalarını net bir şekilde belirlemeli ve bunları işletme tarafından sağlanan diğer bilgilerden ayırmalıdır.

-Sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili risk veya fırsatlara ilişkin önemli bilgilere, ilgili finansal açıklamaların içerisinde dağınık hâlde yer verilmemelidir.

-Birbirine benzemeyen nitelikleri farklı bilgiler toplulaştırılmamalı; benzer unsurlar taşıyan nitelikleri aynı bilgiler ise ayrıştırılmamalıdır.

-Raporda sunulacak sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili finansal bilgiler ihtiyaca uygun olmalı ve gerçeğe uygun bir şekilde sunulmalıdır. Sunulacak bilgilerin aynı zamanda; karşılaştırılabilir, doğrulanabilir, zamanında sunulmuş ve anlaşılabilir olmasına özellikle dikkat edilmelidir.

-Bilgilerin işletme tarafından daha önceki dönemlerde sağlanan bilgiler ve özellikle benzer faaliyetlerde bulunan veya aynı sektörde faaliyet gösteren diğer işletmeler tarafından sağlanan bilgilerle karşılaştırılabilir olması sürdürülebilirlikle ilgili bilginin faydasını artıracaktır.

-Finansal tabloların asli kullanıcılarına tam, tarafsız ve doğru bilgi verilmesi açısından, raporlanan bilgilerin veya bilgiyi elde etmek için kullanılan girdilerin doğrulanabilir olmasına azami özen gösterilmelidir.

-Raporlamada kullanılan dilin belirsiz veya zor anlaşılabilir olmasından kaçınılmalı; açıklamalar net, sade ve anlaşılır olmalıdır.

-Sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili finansal açıklamalar, ilgili finansal tabloları raporlayan aynı işletme için olmalı ve zamanında sunulmalıdır.

-Raporlanacak bilgiler genel amaçlı finansal raporların kullanıcılarının hem bilginin ilgili olduğu unsurlar arasındaki bağlantıları, hem de genel amaçlı finansal raporlarında işletme tarafından sağlanan açıklamalar arasındaki bağlantıları anlamalarına olanak sağlayacak şekilde sunulmalıdır. Bu çerçevede açıklamalar; sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili çeşitli risk ve fırsatların birbiri arasında, yönetişim, strateji, risk yönetimi ile metrik ve hedeflerin birbiri arasında ve sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili bilgilerle genel amaçlı finansal raporlardaki bilgiler arasında bağlantılar kurularak yapılmalıdır.

-Sürdürülebilirlik ve iklimle ilgili yönetişim organları ile risk ve fırsatları izlemek, yönetmek ve denetlemekle görevli organ ve birimlerin oluşumu; ilgililerin bu konudaki görev, yetki ve sorumlulukları; kullanılan yönetişim süreçleri, kontroller ve prosedürler ve bu konuda standartlarda öngörülen diğer hususlar hakkında raporun yönetişim bölümünde veya yönetişim başlığı altında gerekli açıklamalar yapılmalıdır.

-İşletmenin gelecekteki finansal yeterliliğini etkilemesi makul ölçüde beklenebilecek sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili risk ve fırsatların neler olduğu; bunların işletmenin iş modeli, değer zinciri, stratejisi ve karar alma mekanizması üzerindeki mevcut ve öngörülen etkileri ile finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışları üzerindeki mevcut ve kısa, orta ve uzun vadedeki etkileri ve işletmenin stratejisi ile iş modelinin risklere karşı dirençliliği Strateji başlığı altında açıklanmalıdır. TSRS 2 uyarınca işletmelerin, iklim dirençliliğini değerlendirmek amacıyla iklimle ilgili senaryo analizini kullanması zorunlu olup senaryo analizi ile ilgili açıklamalar Standardın öngördüğü ayrıntıda yapılmalıdır.

-Raporun Risk Yönetimi bölümünde; işletmenin sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili riskleri belirlemek, değerlendirmek, önceliklendirmek ve izlemek için kullandığı süreçler ve bunlarla ilgili politikalar açıklanmalıdır. Bu çerçevede; kullanılan girdiler ve parametreler, senaryo analizi kullanılıp kullanılmadığı ve nasıl kullanıldığı, risklerin etkilerinin niteliği, olasılığı ve büyüklüğünün nasıl değerlendirildiği, risklerle ilgili bir önceliklendirme yapılıp yapılmadığı, risklerin nasıl izlendiği, kullanılan süreçlerin neler olduğu, risk ve fırsatlarla ilgili yönetim sürecinin genel risk yönetim sürecine ne ölçüde ve nasıl entegre edildiği hususlarına yer verilmelidir.

-İşletme, gelecekteki finansal yeterliliğini etkilemesi makul ölçüde beklenen sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili her bir risk ve fırsat için ilgili TSRS tarafından zorunlu kılınan metrikleri ve kendi belirlediği hedeflere ve mevzuat uyarınca ulaşması gereken hedeflere yönelik ilerlemeleri dâhil, sürdürülebilirlikle (ve iklimle) ilgili risk veya fırsata ilişkin performansını raporun Metrikler ve Hedefler bölümünde açıklamalıdır. TSRS 2, sektörler arası metrik kategorileri kapsamında; sera gazı emisyonları, iklimle ilgili geçiş riskleri, iklimle ilgili fiziksel riskler, iklimle ilgili fırsatlar, sermaye dağıtımı, iç karbon fiyatları ve ücretlendirme ile ilgili metriklerin açıklanmasını zorunlu kılar. İklim değişikliği ile etkin bir şekilde mücadelede sera gazı emisyonlarının azaltılması başta olmak üzere metrik ve hedeflerin doğru belirlenmesi ve işletmenin bu konuda etkin bir performans göstermesi önem arz ettiğinden bu konuda Standartlarda yer alan hükümler titizlikle uygulanmalı ve raporlanmalıdır. 

-Raporda yer verilecek sürdürülebilirlik konularının Birleşmiş Milletler (BM) 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarından hangileri ile ilişkili olduğu ve uyumlu olduğu hakkında bilgi verilmesi de raporun kalitesini artıracaktır.

Sürdürülebilirlik raporlamaları yukarıda ana hatlarıyla belirtilen hususların yanı sıra, TSRS 1, TSRS 2 ve diğer rehberlik kaynaklarında ayrıntılı olarak belirtilen hususlar dikkate alınarak titizlikle yürütülmelidir.